متاورس چیست و چه زمانی قرار است در آن زندگی کنیم؟

مقدمه

تصور کنید دنیایی وجود دارد که در آن بدون نیاز به خروج از خانه، تنها با استفاده از یک وسیله شبیه عینک، می‌توانید در یک کنسرت زنده حضور داشته باشید، صدای موسیقی را از همه جهات بشنوید و حتی کنار دوستانتان در صف اول بایستید. یا اینکه به یک پارک مجازی بروید، در کنار دوستان خود قدم بزنید، با آن‌ها صحبت کنید و مناظر زیبایی را تماشا کنید، بدون اینکه واقعاً از جایتان تکان بخورید. حتی می‌توانید وارد یک فضای کاری دیجیتال شوید، پشت میزتان بنشینید، با همکارانتان از سراسر دنیا گفتگو کنید، فایل‌های کاری را به اشتراک بگذارید و درست مانند یک دفتر واقعی در جلسات شرکت کنید. این دنیای شگفت‌انگیز چیزی نیست جز متاورس؛ جایی که مرز بین دنیای فیزیکی و دیجیتال از بین می‌رود و شما می‌توانید هر چیزی را که در دنیای واقعی تجربه می‌کنید، به‌صورت مجازی نیز داشته باشید.

اما چرا متاورس این‌قدر مورد توجه قرار گرفته است؟ شرکت‌های بزرگ فناوری مثل Meta (فیس‌بوک سابق)، مایکروسافت و گوگل در حال سرمایه‌گذاری میلیاردها دلار برای توسعه این دنیای جدید هستند. آن‌ها معتقدند که متاورس نه تنها سرگرمی، بلکه شیوه زندگی، کار، و حتی تعاملات اجتماعی ما را متحول خواهد کرد.

اگرچه این مفهوم در حال حاضر بیشتر در دنیای بازی‌های ویدئویی یا شبکه‌های اجتماعی شنیده می‌شود، اما متاورس چیزی فراتر از یک پلتفرم تفریحی است. این فناوری می‌تواند انقلابی در صنایع مختلف ایجاد کند، از آموزش و درمان گرفته تا تجارت و تولید.

با این حال، ممکن است این سؤال برای شما پیش بیاید:

• متاورس دقیقاً چیست؟
• چگونه کار می‌کند؟
• آیا واقعاً در آینده بخشی از زندگی ما خواهد شد؟

در این مقاله، قصد داریم متاورس را به ساده‌ترین و شفاف‌ترین شکل ممکن توضیح دهیم، طوری که حتی اگر هیچ آشنایی با این فناوری نداشته باشید، بتوانید آن را درک کنید. آیا آماده‌اید تا با یکی از هیجان‌انگیزترین مفاهیم دنیای فناوری آشنا شوید؟ بیایید سفر خود را به دنیای متاورس آغاز کنیم!

متاورس چیست؟

متاورس (Metaverse) را می‌توان یک دنیای مجازی گسترده و زنده دانست که در آن می‌توانید فعالیت‌هایی مانند خرید، بازی، کار، یادگیری و ارتباط با دیگران را درست مانند دنیای واقعی انجام دهید. اما برخلاف دنیای فیزیکی، در متاورس شما به‌جای حضور فیزیکی، با استفاده از یک آواتار دیجیتال در محیط‌های سه‌بعدی حرکت می‌کنید و با دیگران تعامل دارید. آواتار در متاورس، نماینده شما در این دنیای دیجیتال است. این آواتار می‌تواند به شکلی طراحی شود که کاملاً شبیه شما باشد یا حتی شخصیت و ظاهری کاملاً متفاوت از دنیای واقعی داشته باشد. کاربران می‌توانند چهره، لباس و ویژگی‌های ظاهری آواتار خود را تنظیم کنند و آن را در این جهان مجازی به‌عنوان هویت دیجیتالی خود به کار بگیرند.

اما متاورس تنها یک بازی یا یک شبکه اجتماعی پیشرفته نیست. اینجا دنیایی است که شما می‌توانید در یک کنسرت مجازی حضور پیدا کنید، در یک دانشگاه مجازی تحصیل کنید، در جلسات کاری شرکت کنید، و حتی شغل و درآمد واقعی داشته باشید. اقتصاد متاورس نیز کاملاً واقعی است؛ کاربران می‌توانند دارایی‌های دیجیتال مانند زمین‌های مجازی، لباس‌ها، آثار هنری یا آیتم‌های دیگر را خریداری کنند و حتی آن‌ها را بفروشند. این دارایی‌ها به کمک فناوری بلاک‌چین، مالکیت رسمی و غیرقابل‌تغییر دارند، یعنی هر کاربر واقعاً صاحب دارایی‌های دیجیتالی خود در متاورس خواهد بود

برای ایجاد چنین دنیایی، چندین فناوری پیشرفته با یکدیگر ترکیب شده‌اند. متاورس با استفاده از واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و بلاک‌چین ساخته می‌شود و این فناوری‌ها باعث می‌شوند تجربه‌ای کاملاً یکپارچه و تعاملی برای کاربران فراهم شود. شما در این دنیا نه‌تنها سرگرم می‌شوید، بلکه می‌توانید کسب‌وکار خود را راه‌اندازی کنید، سرمایه‌گذاری کنید و حتی زندگی دیجیتالی خود را مدیریت کنید. متاورس، آینده‌ای است که در آن دنیای واقعی و دیجیتال کاملاً در هم ادغام خواهند شد.

متاورس چطور کار می‌کند؟

برای درک چگونگی عملکرد متاورس، باید بدانیم که این دنیا بر پایه ترکیب چندین فناوری پیشرفته ساخته شده است. هر یک از این فناوری‌ها نقش کلیدی در ایجاد محیط‌های دیجیتال و تعامل کاربران ایفا می‌کنند. در ادامه، سه فناوری اصلی و تأثیرگذار در متاورس را به همراه جزئیات و مثال‌های واقعی بررسی می‌کنیم.

واقعیت مجازی یا VR

واقعیت مجازی یا Virtual Reality شما را به یک دنیای دیجیتال کامل منتقل می‌کند، جایی که می‌توانید محیط‌ها و اشیای مجازی را مشاهده کرده و با آن‌ها تعامل کنید. این فناوری از ابزارهایی مثل هدست‌های واقعیت مجازی ( مانند Oculus Quest یا HTC Vive ) و کنترلرهای دستی برای ایجاد تجربه‌ای واقعی استفاده می‌کند.

هدست‌های واقعیت مجازی طراحی شده‌اند تا کاربران را به‌طور کامل در یک دنیای دیجیتال غرق کنند. این هدست‌ها به شکل یک عینک بزرگ ساخته شده‌اند که جلوی چشم قرار می‌گیرند و معمولاً با بندهایی قابل تنظیم روی سر محکم می‌شوند. اجزای اصلی هدست‌های VR عبارتند از:

• نمایشگرهای داخلی

  در داخل هدست، دو نمایشگر یا یک نمایشگر بزرگ وجود دارد که تصاویر سه‌بعدی را به صورت جداگانه برای هر چشم نمایش می‌دهد. این طراحی باعث ایجاد عمق و واقع‌گرایی در تصاویر می‌شود. رزولوشن این نمایشگرها بسیار بالاست تا تصاویر کاملاً واضح و واقعی به نظر برسند.

• لنزها

  دو لنز در جلوی نمایشگرها قرار گرفته‌اند که به چشم‌ها کمک می‌کنند تا روی تصاویر تمرکز کنند و حس عمق بیشتری ایجاد شود. این لنزها معمولاً قابل تنظیم هستند تا با فاصله بین دو چشم هر کاربر هماهنگ شوند.

• حسگرهای حرکتی

  هدست‌های VR دارای حسگرهایی مانند ژیروسکوپ (برای تشخیص حرکت سر در محورهای مختلف)، شتاب‌سنج (برای تشخیص تغییرات سرعت) و حسگرهای موقعیت‌یابی هستند. این حسگرها حرکات سر و بدن را ردیابی می‌کنند و محیط مجازی را با حرکات شما هماهنگ می‌کنند.

• بلندگوهای داخلی یا هدفون

  بسیاری از هدست‌ها دارای بلندگوهای داخلی یا هدفون‌های قابل اتصال هستند که صداهای سه‌بعدی (Spatial Audio) تولید می‌کنند. این صداها به شما کمک می‌کنند موقعیت منابع صوتی را در محیط مجازی تشخیص دهید.

• کنترلرهای دستی

  هدست‌های VR معمولاً با کنترلرهای دستی عرضه می‌شوند که به شما اجازه می‌دهند اشیای مجازی را بگیرید، حرکت دهید یا با محیط تعامل کنید. این کنترلرها حسگرهایی برای تشخیص حرکات دست و انگشتان دارند.

• دوربین‌ها و حسگرهای خارجی

  برخی هدست‌ها، مثل Oculus Quest2 دارای دوربین‌های خارجی هستند که فضای واقعی اطراف شما را برای موقعیت‌یابی بهتر ردیابی می‌کنند. این قابلیت به شما کمک می‌کند که در محیط واقعی بدون برخورد با اشیای فیزیکی حرکت کنید.
  به عنوان مثال فرض کنید وارد یک شهر مجازی در متاورس شده‌اید. با استفاده از هدست VR، می‌توانید خیابان‌ها را ببینید، وارد فروشگاه‌ها شوید و با سایر کاربران تعامل کنید. این تجربه به حدی واقعی است که احساس می‌کنید واقعاً در آنجا حضور دارید.

واقعیت افزوده یا AR

واقعیت افزوده یا Augmented Reality یک فناوری پیشرفته است که عناصر دیجیتالی را به دنیای واقعی اضافه می‌کند و دنیای واقعی و مجازی را با هم ترکیب می‌کند. در واقع، AR شما را در یک محیط کاملاً مجازی غرق نمی‌کند، بلکه با استفاده از ابزارهای خاص، اشیای دیجیتال را به محیط واقعی شما اضافه می‌کند تا بتوانید با آن‌ها تعامل کنید.

برای درک بهتر عملکرد AR، بیایید مراحل آن را توضیح دهیم.

1. شناسایی محیط واقعی

   AR با استفاده از دوربین گوشی هوشمند، تبلت یا عینک‌های AR (مانند HoloLens مایکروسافت) محیط اطراف شما را اسکن می‌کند.

   فناوری‌های پردازش تصویر (Computer Vision) و هوش مصنوعی (AI) ، اشیای واقعی مثل میز، کف زمین، یا دیوارها را شناسایی می‌کنند.

2. پردازش داده‌ها

   نرم‌افزار AR اطلاعات محیط را تحلیل می‌کند تا مکانی مناسب برای قرار دادن اشیای دیجیتال پیدا کند. به‌عنوان مثال، وقتی می‌خواهید یک میز مجازی روی زمین بگذارید، فناوری AR زمین را اسکن می‌کند تا مکان دقیقی برای میز پیدا کند.

3. نمایش اشیای دیجیتال

   اشیای دیجیتال (مانند یک میز، گلدان یا حتی یک شخصیت مجازی) روی تصویر دنیای واقعی نمایش داده می‌شوند. این اشیا طوری طراحی شده‌اند که با زاویه دید و نور محیط واقعی هماهنگ باشند

4. تعامل با اشیا

   با استفاده از لمس صفحه نمایش گوشی یا کنترلرهای AR، می‌توانید این اشیای دیجیتال را جابه‌جا کنید، تغییر دهید یا با آن‌ها تعامل داشته باشید.

واقعیت افزوده فناوری‌ای می‌باشد که با ترکیب دنیای واقعی و دیجیتال، ‌اشیای مجازی را به محیط اطراف ما اضافه می‌کند. این فناوری با استفاده از دوربین گوشی‌های هوشمند یا عینک‌هایAR، محیط واقعی را اسکن و تحلیل می‌کند تا‌ اشیای دیجیتالی مثل میز، گلدان یا شخصیت‌های مجازی را به‌صورت دقیق روی تصویر واقعی نمایش دهد. واقعیت افزوده به کاربران امکان می‌دهد با این‌اشیا تعامل کنند؛ مثلاً می‌توانید با اپلیکیشن AR یک میز مجازی را در اتاق خود قرار دهید، آن را جابه‌جا کنید و حتی خریداری کنید. واقعیت افزوده با ارائه تجربه‌ای یکپارچه از دنیای مجازی و واقعی، نقش مهمی در متاورس ایفا می‌کند و فرصت‌های نوینی برای تعامل و ارتباط ایجاد می‌کند

بلاک‌چین (Blockchain)

بلاک‌چین یک سیستم دیجیتال است که اطلاعات را به‌صورت امن و شفاف ذخیره و مدیریت می‌کند. این فناوری، مانند یک دفترچه ثبت عمومی است که هیچ‌کس نمی‌تواند اطلاعات آن را تغییر دهد و هر دارایی یا تراکنش دیجیتالی (مثل مالکیت زمین‌های مجازی یا قراردادها) را به‌صورت غیرقابل‌تقلب ثبت و نگهداری می‌کند. در متاورس، بلاک‌چین پایه‌ای برای اقتصاد دیجیتال است و مالکیت واقعی دارایی‌های مجازی را برای کاربران تضمین می‌کند.

پس، بلاک‌چین به‌عنوان زیرساخت اصلی متاورس، مالکیت دارایی‌های دیجیتال را مدیریت می‌کند و از شفافیت و امنیت تراکنش‌ها اطمینان می‌دهد. عملکرد آن به این شکل است:

• ثبت دارایی‌ها به‌صورت NFT

  هر دارایی دیجیتال، مثل زمین‌های مجازی، لباس‌های آواتار، یا بلیت‌های رویدادها، به‌صورت یک توکن غیرقابل‌معاوضه (NFT) ثبت می‌شود. NFT یک کد منحصربه‌فرد است که به هر دارایی دیجیتال اختصاص داده می‌شود. این کد مانند سند مالکیت عمل می‌کند و مشخص می‌کند که این دارایی متعلق به چه کسی است. ویژگی منحصربه‌فرد بودن این کد باعث می‌شود که هیچ‌کس نتواند آن را کپی یا تقلب کند.

• امنیت و شفافیت

  بلاک‌چین با استفاده از فناوری رمزنگاری (Encryption)، اطلاعات مربوط به مالکیت دارایی‌ها و تراکنش‌ها را به‌صورت امن ذخیره می‌کند.

• تأیید گروهی تراکنش‌ها در بلاک‌چین

  وقتی یک تراکنش یا تغییر در بلاک‌چین ثبت می‌شود، شبکه‌ای از کامپیوترها به نام گره‌ها (Nodes) آن را بررسی و تأیید می‌کنند. این تأیید گروهی باعث می‌شود که هیچ‌کس نتواند اطلاعات را به‌صورت مخفیانه تغییر دهد یا دستکاری کند.

• غیرمتمرکز بودن

  برخلاف سیستم‌های سنتی که اطلاعات روی یک سرور مرکزی ذخیره می‌شوند، در بلاک‌چین اطلاعات بین هزاران کامپیوتر در سراسر جهان توزیع می‌شود

این ویژگی غیرمتمرکز بودن باعث می‌شود که هیچ سازمان یا فردی نتواند اطلاعات یا مالکیت دارایی‌های شما را تغییر دهد. و حتی اگر یک یا چند کامپیوتر از کار بیفتد، شبکه همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد و اطلاعات شما امن باقی می‌ماند.

فرض کنید در متاورس یک قطعه زمین مجازی می‌خرید:

• این زمین به‌عنوان یک NFT در بلاک‌چین ثبت می‌شود و کدی منحصربه‌فرد به آن اختصاص می‌یابد.
• اطلاعات مالکیت شما مانند کد NFT و جزئیات تراکنش در شبکه بلاک‌چین ذخیره می‌شود.
• هیچ‌کس نمی‌تواند بدون اجازه شما این اطلاعات را تغییر دهد یا مالکیت زمین را ادعا کند.

این فرایند امنیت، شفافیت، و اعتماد را در متاورس تضمین می‌کند و بلاک‌چین را به یک ابزار کلیدی برای مدیریت دارایی‌های دیجیتال تبدیل می‌سازد.

متاورس با ادغام فناوری‌هایی مانند واقعیت مجازی (VR) ، واقعیت افزوده (AR) و بلاک‌چین، یک محیط دیجیتال پیشرفته ایجاد می‌کند که کاربران می‌توانند در آن به‌صورت تعاملی و طبیعی فعالیت کنند، درست مثل حضور در دنیای واقعی.

چالش‌ها و محدودیت‌های متاورس

با وجود پتانسیل بالای متاورس، این فناوری همچنان با چالش‌ها و محدودیت‌های متعددی روبه‌رو است که مانع از توسعه سریع و همه‌گیر شدن آن می‌شوند. در ادامه به مهم‌ترین مشکلات و موانع متاورس اشاره می‌کنیم.

هزینه‌های بالای سخت‌افزار

یکی از بزرگ‌ترین موانع ورود افراد به متاورس، نیاز به سخت‌افزارهای پیشرفته و گران‌قیمت است. برای تجربه واقعی متاورس، کاربران نیاز به هدست‌های واقعیت مجازی (VR)، عینک‌های واقعیت افزوده (AR) و سیستم‌های پردازش قوی دارند. در حال حاضر، قیمت این تجهیزات بالا بوده و بسیاری از کاربران عادی قادر به خرید آن‌ها نیستند. با پیشرفت فناوری، انتظار می‌رود که هزینه این تجهیزات کاهش یابد، اما در حال حاضر این یک مانع جدی محسوب می‌شود.

مصرف زیاد انرژی و تأثیرات زیست‌محیطی

متاورس برای پردازش محیط‌های سه‌بعدی پیچیده، نیاز به مراکز داده (Data Centers) قوی دارد که مصرف برق بسیار بالایی دارند. علاوه بر این، استفاده از بلاک‌چین برای ثبت تراکنش‌ها و مالکیت دارایی‌ها در متاورس، نیاز به حل مسائل پیچیده ریاضی دارد که به قدرت پردازش زیادی احتیاج دارد. به همین دلیل، برخی کارشناسان نگران تأثیرات زیست‌محیطی این فناوری هستند و راه‌حل‌هایی مانند بلاک‌چین‌های کم‌مصرف‌تر (مانند Proof of Stake به‌جای Proof of Work) در حال بررسی هستند.

سرعت پایین اینترنت و نیاز به زیرساخت قوی

متاورس به اینترنت پرسرعت و پایدار نیاز دارد تا کاربران بتوانند به‌صورت هم‌زمان در محیط‌های سه‌بعدی تعامل داشته باشند. در بسیاری از نقاط جهان، دسترسی به اینترنت 5G یا فیبر نوری هنوز محدود است و این می‌تواند تجربه کاربران را تحت تأثیر قرار دهد. بدون اینترنت پرسرعت، متاورس نمی‌تواند عملکرد روان و بدون تاخیر داشته باشد.

حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌ها

در متاورس، کاربران اطلاعات شخصی زیادی را به اشتراک می‌گذارند، از حرکات بدن گرفته تا صدا و حتی داده‌های بیومتریک. این موضوع نگرانی‌هایی درباره حریم خصوصی کاربران ایجاد می‌کند. در صورتی که این داده‌ها در دسترس شرکت‌های بزرگ فناوری یا هکرها قرار بگیرد، می‌تواند مشکلات امنیتی جدی ایجاد کند. به همین دلیل، باید استانداردهای امنیتی بالایی برای حفاظت از داده‌های کاربران در متاورس در نظر گرفته شود.

هویت دیجیتال و خطر تقلب

یکی از چالش‌های بزرگ متاورس، احراز هویت کاربران است. در دنیای مجازی، هر فرد می‌تواند با آواتارهای مختلفی حضور داشته باشد، اما این موضوع می‌تواند منجر به کلاهبرداری‌های هویتی، تقلب، و حتی جرایم سایبری شود. به همین دلیل، نیاز به روش‌های قابل اعتماد برای احراز هویت کاربران و جلوگیری از سوءاستفاده‌ها ضروری است.

عدم سازگاری بین پلتفرم‌ها

در حال حاضر، متاورس یک اکوسیستم یکپارچه نیست و هر شرکت پلتفرم مخصوص به خود را توسعه می‌دهد. به عنوان مثال، متای فیس‌بوک، مایکروسافت متاورس و Sandbox همگی محیط‌های جداگانه‌ای دارند که کاربران نمی‌توانند دارایی‌های خود را از یک پلتفرم به دیگری منتقل کنند. این عدم سازگاری باعث می‌شود که تجربه کاربری محدود شود و برای داشتن یک متاورس واقعی، نیاز به استانداردهای یکپارچه‌سازی وجود دارد.

چالش‌های قانونی و حقوقی

متاورس هنوز چارچوب‌های قانونی شفافی ندارد. حقوق مالکیت دیجیتال، جرایم سایبری، مقررات مالی، و قوانین حفاظت از داده‌ها از جمله موضوعاتی هستند که دولت‌ها هنوز نتوانسته‌اند برای آن‌ها قوانین مشخصی وضع کنند. همچنین، بحث مالیات بر دارایی‌های دیجیتال و تراکنش‌های انجام‌شده در متاورس نیز هنوز چالش‌برانگیز است.

آینده متاورس؛ آیا واقعاً در آن زندگی خواهیم کرد؟

متاورس هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد، اما شرکت‌های بزرگی در حال سرمایه‌گذاری میلیاردی برای تکمیل آن هستند. برخی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که تا سال ۲۰۳۰ متاورس بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی روزمره ما خواهد شد. در ادامه، به برخی تحولات احتمالی در آینده متاورس اشاره می‌کنیم.

پیشرفت در تجهیزات AR و VR

با گذشت زمان، هدست‌های VR و عینک‌های AR کوچک‌تر، سبک‌تر و ارزان‌تر خواهند شد. این تجهیزات همچنین بهبود کیفیت تصویر، کاهش تأخیر و افزایش عمر باتری را تجربه خواهند کرد، که ورود کاربران بیشتری به متاورس را تسهیل می‌کند.

توسعه اقتصاد دیجیتال و مشاغل مجازی

متاورس یک اکوسیستم اقتصادی کامل خواهد داشت که در آن افراد می‌توانند کار کنند، کسب درآمد داشته باشند و دارایی‌های دیجیتال خود را مدیریت کنند. مشاغلی مانند طراحان محیط‌های سه‌بعدی، معماران متاورس، و متخصصان بلاک‌چین در آینده بسیار پررونق خواهند شد.

جایگزینی برخی تعاملات فیزیکی با جلسات مجازی

در آینده، بسیاری از جلسات کاری، کلاس‌های آموزشی و حتی رویدادهای فرهنگی و ورزشی در متاورس برگزار خواهند شد. این موضوع می‌تواند هزینه‌های رفت‌وآمد را کاهش دهد و امکان دسترسی به تجربیات مختلف را برای افراد بیشتری فراهم کند.

گسترش متاورس به بخش‌های جدید

علاوه بر سرگرمی و تجارت، متاورس می‌تواند در بخش‌هایی مانند سلامت، آموزش، تحقیقات علمی و حتی سفرهای فضایی مورد استفاده قرار گیرد. به‌عنوان مثال، پزشکان می‌توانند با استفاده از متاورس، عمل‌های جراحی از راه دور انجام دهند یا دانشمندان بتوانند آزمایش‌های پیچیده را در محیط‌های شبیه‌سازی‌شده انجام دهند.

متاورس، آینده‌ای نزدیک یا یک رویا؟

متاورس یک دنیای دیجیتال پیشرفته است که از ترکیب واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و بلاک‌چین ساخته شده است. این فناوری فرصت‌های جدیدی را در زمینه‌های سرگرمی، تجارت، آموزش و سلامت فراهم کرده است، اما همچنان با چالش‌هایی مانند هزینه‌های بالا، مصرف انرژی، امنیت داده‌ها و چالش‌های قانونی روبه‌رو است.

با این حال، با پیشرفت‌های تکنولوژیکی و افزایش پذیرش کاربران، متاورس می‌تواند به بخشی از زندگی روزمره ما تبدیل شود. هنوز مشخص نیست که آیا ما در متاورس زندگی خواهیم کرد یا صرفاً از آن به‌عنوان ابزاری برای تکمیل تجربیات دنیای واقعی استفاده خواهیم کرد. اما آنچه مسلم است، این است که متاورس یکی از بزرگ‌ترین تحولات دنیای دیجیتال در سال‌های آینده خواهد بود.