مقدمه
اگر تجربه‌ی کار با سیستم عامل ویندوز را داشته باشید، احتمالاً با روش نصب نرم‌افزار در آن آشنا
هستید: جستجو در اینترنت، پیدا کردن وب‌سایت نرم‌افزار، دانلود یک فایل .exe و اجرای آن.
این روش می‌تواند خطرات امنیتی داشته باشد و مدیریت و حذف این نرم‌افزارها نیز همیشه ساده نیست.
لینوکس رویکردی کاملاً متفاوت، متمرکز و امن‌تر را ارائه می‌دهد.
در قلب این رویکرد، مفهومی به نام مدیر پکیج (Package Manager) قرار دارد. مدیر پکیج یک
سیستم مرکزی است که وظیفه‌ی نصب، بروزرسانی، پیکربندی و حذف نرم‌افزارها را به عهده دارد. این
ابزار، نرم‌افزارها را از منابعی امن و مورد تأیید به نام مخازن (Repositories) دریافت
می‌کند. این مخازن مانند یک «فروشگاه اپلیکیشن» غول‌پیکر و رایگان عمل می‌کنند که هزاران نرم‌افزار
تست‌شده و آماده‌به‌نصب را در خود جای داده‌اند. این سیستم، امنیت، پایداری و مدیریت آسان
نرم‌افزارها را تضمین می‌کند.
مدیران پکیج در توزیع‌های مختلف
توزیع‌های مختلف لینوکس از سیستم‌های مدیریت پکیج متفاوتی استفاده می‌کنند. دو خانواده‌ی اصلی در
این زمینه عبارتند از:
-
خانواده Debian (شامل Debian، Ubuntu، Linux Mint و ...): این توزیع‌ها از فایل‌های پکیج
با پسوند .deb و ابزار خط فرمان APT (مخفف Advanced
Package Tool) استفاده می‌کنند.
-
خانواده Red Hat (شامل Fedora، CentOS، RHEL و ...): این توزیع‌ها از فایل‌های پکیج با
پسوند .rpm و ابزارهای خط فرمان DNF (یا نسخه‌ی قدیمی‌تر آن
YUM) استفاده می‌کنند.
اگرچه دستورات این ابزارها کمی با هم تفاوت دارند، اما مفاهیم اصلی پشت آن‌ها یکسان است. در این
دوره، ما بر روی APT که در توزیع‌های مبتنی بر دبیان مانند اوبونتو بسیار رایج است،
تمرکز خواهیم کرد.
کار با APT
تمام دستوراتی که نرم‌افزاری را در سیستم نصب، حذف یا تغییر می‌دهند، نیازمند دسترسی ریشه هستند و
باید با sudo اجرا شوند.
۱. بروزرسانی لیست پکیج‌ها: apt update
اولین و مهم‌ترین قدم قبل از هر کاری، همگام‌سازی لیست پکیج‌های محلی سیستم شما با آخرین اطلاعات
موجود در مخازن است. دستور apt update این کار را انجام می‌دهد. این دستور هیچ
نرم‌افزاری را نصب یا آپدیت نمی‌کند، بلکه فقط «فهرست» نرم‌افزارهای موجود را بروز می‌کند. همیشه
قبل از نصب هر پکیجی، این دستور را اجرا کنید.
$ sudo apt update
Hit:1 http://us.archive.ubuntu.com/ubuntu jammy InRelease
Get:2 http://us.archive.ubuntu.com/ubuntu jammy-updates InRelease [119 kB]
...
Fetched 1,345 kB in 2s (842 kB/s)
Reading package lists... Done
۲. نصب یک پکیج: apt install
پس از بروزرسانی لیست، می‌توانید با دستور apt install یک یا چند پکیج را نصب کنید.
APT به طور خودکار تمام وابستگی‌ها (Dependencies) یعنی نرم‌افزارهای دیگری که برای
اجرای پکیج مورد نظر لازم هستند را نیز پیدا و نصب می‌کند.
$ sudo apt install neofetch
Reading package lists... Done
Building dependency tree... Done
The following NEW packages will be installed:
neofetch
0 upgraded, 1 newly installed, 0 to remove and 0 not upgraded.
Need to get 104 kB of archives.
After this operation, 434 kB of additional disk space will be used.
Do you want to continue? [Y/n]
۳. حذف یک پکیج: apt remove و apt purge
برای حذف یک پکیج، از دستور apt remove استفاده می‌کنیم. این دستور برنامه را حذف
می‌کند، اما ممکن است فایل‌های پیکربندی آن را برای استفاده در آینده نگه دارد.
$ sudo apt remove neofetch
اگر می‌خواهید یک پکیج را به همراه تمام فایل‌های پیکربندی سیستمی آن به طور کامل پاک کنید، از
دستور apt purge استفاده کنید. این روش برای حذف کامل و تمیز یک نرم‌افزار توصیه می‌شود.
$ sudo apt purge neofetch
۴. جستجوی یک پکیج: apt search
اگر نام دقیق یک پکیج را نمی‌دانید، می‌توانید با apt search در نام و توضیحات پکیج‌های
موجود در مخازن جستجو کنید. این دستور به sudo نیاز ندارد.
$ apt search "firewall configuration"
Sorting... Done
Full Text Search... Done
gufw/jammy,jammy 22.04.0-0ubuntu2 all
graphical user interface for ufw
دریافت اطلاعات در مورد یک پکیج
برای مشاهده‌ی اطلاعات کامل در مورد یک پکیج (چه نصب شده باشد چه نه)، مانند نسخه‌ی آن، حجم،
توضیحات کامل و وابستگی‌هایش، از دستور apt show استفاده کنید.
$ apt show neofetch
Package: neofetch
Version: 7.1.0-3
Priority: optional
Section: universe/utils
Maintainer: Ubuntu Developers
...
Description: Shows Linux System Information with an ASCII art logo