گیت چیست و چرا اینقدر محبوب است؟

مقدمه

در پایان درس قبل از Git به عنوان یک سیستم کنترل نسخه از نوع توزیع‌شده (Distributed Version Control System) نام بردیم. در این درس قصد داریم کمی بیشتر در مورد این VCS صحبت کنیم و ببینیم چرا گیت اینقدر بین دولوپرها محبوب است.

تاریخچه Git

تاریخچهٔ گیت (Git) یکی از جذاب‌ترین داستان‌ها در دنیای نرم‌افزار و توسعه متن‌باز است؛ ابزاری که امروزه تقریباً تمام تیم‌های برنامه‌نویسی حرفه‌ای از آن برای کنترل نسخه استفاده می‌کنند.

پیش از گیت، پروژه‌های بزرگ نرم‌افزاری برای مدیریت نسخه از ابزارهایی مانند CVS، Subversion (SVN) یا BitKeeper استفاده می‌کردند. این ابزارها قابلیت‌هایی مانند مدیریت تغییرات کد، همکاری گروهی، و بازگشت به نسخه‌های قبلی را فراهم می‌کردند، اما با محدودیت‌های جدی روبرو بودند؛ از جمله:

• کارایی پایین در پروژه‌های بسیار بزرگ
• ضعف در مدیریت همزمان شاخه‌ها (Branches)
• بسته بودن سورس‌کد برخی ابزارها مثل BitKeeper

بحران BitKeeper و آغاز ماجرا

در اوایل دهه ۲۰۰۰، پروژه هسته‌ی لینوکس (Linux Kernel) که هزاران توسعه‌دهنده در آن مشارکت داشتند، از BitKeeper استفاده می‌کرد. BitKeeper ابزار تجاری و قدرتمندی بود اما سورس‌بسته بود و شرکت سازنده‌اش تنها استفاده رایگان را برای پروژه‌های متن‌باز مجاز می‌دانست.

در سال ۲۰۰۵، اختلافات بین سازندگان BitKeeper و جامعه‌ی لینوکس باعث شد که دسترسی رایگان به BitKeeper برای توسعه‌دهندگان هسته‌ی لینوکس قطع شود. این بحران باعث شد لینوس توروالدز (خالق لینوکس) تصمیم بگیرد یک سیستم کنترل نسخه‌ی جدید طراحی کند.
او در سال 2005 شروع به توسعه ابزاری کرد که کاملاً توزیع‌شده باشد، سریع و امن باشد، بدون نیاز به یک سرور مرکزی هم کار کند و فرایند شاخه‌سازی یا Branching را به شکلی کارامد و پیشرفته پیاده‌سازی کند. توروالدز در کمتر از دو هقته نسخه اولیه گیت را نوشت و آن را به صورت متن‌باز منتشر کرد.

تحول در توسعه Git

پس از چند ماه، جونی هَمانو (Junio Hamano) از سوی لینوس به‌عنوان نگهدارنده رسمی پروژه گیت انتخاب شد. جونی از آن زمان تا امروز به‌عنوان لید اصلی پروژه گیت فعالیت می‌کند.
در طول سال‌ها، Git به شکل تدریجی با ویژگی‌های زیر رشد و تکامل یافت:

• سیستم stash و rebase برای مدیریت بهتر تغییرات موقتی
• پشتیبانی از GUI و ابزارهای گرافیکی
• ادغام با GitHub، GitLab، Bitbucket و سایر سرویس‌های مبتنی بر Git
• بهبود مستندات، کارایی و سازگاری با سیستم‌عامل‌های مختلف

محبوبیت بی‌نظیر Git

گیت امروز به استاندارد طلایی برای سیستم‌های کنترل نسخه تبدیل شده است. از شرکت‌های کوچک گرفته تا غول‌های فناوری مانند گوگل، مایکروسافت، فیس‌بوک و میلیون‌ها پروژه متن‌باز از Git استفاده می‌کنند. اما چرا؟
در ادامه، به مهمترین دلایل این مخبوبیت اشاره می‌کنیم.

عدم نیاز به سرور مرکزی

همانطور که قبلاً گفتیم، گیت یک سیستم توزبع‌شده یا Distributed است و بنابراین، به یک سرور مرکزی نیاز ندارد، چون هر کاربر یک نسخه کامل از پروژه شامل تاریخچه تغییرات را روی سیستم خود دارد. این ویژگی باعث افزایش امنیت داده‌ها می‌شود. البته همچنان این امکان وجود دارد که از مزایای یک سرور مرکزی هم استفاده کنیم اما هیچ الزامی در کار نیست.

سرعت و کارایی بالا

گیت برای مدیریت پروٰه‌ی بسیار بزرگ هسته لینوکس طراحی شده و از الگوریتم‌های بهینه‌ای برای ذخیره داده‌ها استفاده می‌کند، شاخه‌سازی و ادغام (Branch and Merge) را با سرعت بسیار بالایی انحام می‌دهد و همینطور کار مقایسه تغییرات و بررسی تاریخچه را نیر بسیار سریع و کارامد انجام می‌دهد.

شاخه‌سازی و ادغام پیشرفته

گیت مدیریت شاخه‌ها (Branches) را به سادگی و بدون پیچیدگی انجام می‌دهد و به تیم‌های توسعه اجازه می‌دهد به راحتی روی بخش‌های مختلف پروژه به صورت موازی کار کنند بدون اینکه نگرانی از بابت تداخل کارها داشته باشند.

امنیت بالا

گیت از الگوریتم SHA-1 برای هش کردن همه آبجکت‌ها استفاده می‌کند و به این ترلتیب، از تغییر مخرب داده‌ها جلوگیری می‌کند. اگر کسی سعی کند داده‌ها یا تاریخچه را تغییر دهد، هش‌ها تغییر می‌کنند و تغییرات غیرمجاز فوراً شناسایی می‌شوند.

متن‌باز بودن

گیت از همان ابتدا به صورت متن‌باز منتشر شد و هزاران توسعه‌دهنده در توسعه‌ی آن مشارکت داشته و دارند. هز کسی می‌توند سورس گیت را مطالعه کند و احیاناً آن را بهبود دهد. استفاده از گیت کاملاً رایگان است و هیچ هزینه‌ای ندارد.

یکپارچگی و پشتیبانی از ابزارهای مختلف

گیت امروزه با سرویس‌ها و ابزارهای زیادی یکپارچه شده و سازگاری دارد. از پلتفرم‌های میزبانی محبوب مانند گیت‌هاب و گیت‌لب گرفته تا ابزارهای CI/CD مانند GitHub Actions و Jenkins و ابزارهای IDE مانند VS Code و Eclipse و ابزارهای مدیریت پروژه مانند Jira و Trello.

محبوبیت Git ناشی از ترکیبی از تکنولوژی برتر، طراحی توزیع‌شده، عملکرد سریع، امنیت بالا، انعطاف‌پذیری، متن‌باز بودن، و جامعه قوی است. گیت نه تنها ابزار، بلکه بخشی از فرهنگ توسعه نرم‌افزار مدرن شده است.